Elektrik devresi veya otomasyon ile ilgilenmiş herkesin duyduğu veya en azından aşina olduğu kelimelerden biri olan röle sanayide sıkça kullanılan elemanlardan biridir. Röle için elektrik ile çalışan anahtar demek yerinde bir yaklaşım olacaktır. Röle sayesinde devre açma, kapama yanı sıra çoklu açma kapama gibi çeşitli kombinasyonlar da elde edilebilmektedir. Genellikle üzerinde tetikleme uçları da bulunan röle bu tetikleme uçlarına verilen gerilim sayesinde istenilen görevin yerine getirilmesini sağlar. Tetikleme uçlarından beslenen gerilim ile konumunu değiştirerek tasarlanan şekilde devreyi çalıştıran rölenin kontak uçları ve bobin tasarımı büyük önem taşımaktadır.
Kısa bir tarihçesine bakacak olursak elektromekanik röle tasarımlarının geliştirilmesi 1800’lü yılların başına kadar uzanmaktadır. İlk kullanım alanları hesap makinaları, bilgisayar ve telgraf olan rölenin elektrolit röle 1809 yılında Samuel Thomas von Sömmering tarafından kullanılmıştır. Daha sonra yine telgraf hatlarının iyileştirilmesi için çalışan Joseph Henry tarafından geliştirilmiş olup o dönemki elektrikli telgraflarda kullanılmıştır.
Röleler elektromekanik veya elektronik şekilde tetiklenerek devrede açma kapama işlemlerini yapan elemanlardır. Piyasada genellikle NO veya NC kontak olarak isimlendirilen rölelerde NO kontak (normally open) normalde açık, NC kontak (normally closed) normalde kapalı şekilde isimlendirilmektedir. Normalde kapalı veya açık denmesi ise rölenin enerjilendirilmediği konumunu belirtmektedir.
Standart tip rölelerin kontak uçları arasında bobin bulunmakta olup rölenin cinsine göre enerji altında bu bobinde manyetik alanda oluşmaktadır. Oluşan bu manyetik alan aracılığı ile de anahtarlama işlemi gerçekleştirilmektedir. Rölelerde oluşan ve sıklıkla karşılaşılan arızalardan biri zamanla kontak uçlarının oksitlenmesi veya aşınması ile bobinin sağlıklı çalışmamasından kaynaklanır. Bu gibi durumlarda rölenin tamirinden ziyade yenisi ile değiştirilmesi tercih edilir.
Sanayide yine sık kullanılan kontaktör ise rölenin bir türüdür. Yüksek akım ve gerilim altındaki anahtarlama işleri kontaktör ile yapılmaktadır (elektrik motorunun sürülmesi gibi). Kontaktörler aracılığı ile motorların yol ve yön tayinleri yapılabilmektedir. Röleler ise asıl olarak ana devrelerden ziyade iletişim, durum işleme, çevrim işlemleri gibi kontrol devresi içinde kullanılmaktadır.
Röle gerilim değerleri ve tipleri kullanım alanına göre değişim göstermektedir. Standart bir işletmede kullanılan yaygın röle tipleri ise 12, 24, 48 ve 220 Volt değerlerinde olmaktadır. Bu gerilim değerleri DC (Doğru Akım) olabileceği gibi AC (Alternatif Akım) de olabilmektedir. Dolayısıyla mevcuttaki bir rölenin değiştirilmesi söz konusu ise sökülen rölenin değerlerine sahip bir eleman ile değiştirilmesi gerekir. Aksi takdirde istenmeyen sonuçlarla karşılaşılabilir.
Standart bobinli tip rölelerden farklı olarak hareketli parçası olmayan ve sık kullanılan röleler de mevcuttur. Bu rölelerden bir tanesine örnek olarak SSR röle verilebilir. SSR (Solid State Relay) katıhal rölesini farklı kılan kısım içinde yarı iletken kullanılmasıdır. Genellikle yüksek akım gerektiren durumlarda tercih edilen katıhal röleleri içinde tristör ve transistör gibi güç elektroniği elemanları bulunmaktadır. Bu röle tipleri normal röle tiplerine göre içindeki yarı iletkenden dolayı daha yüksek fiyatlara sahiptir.
Bugün röleler sanayide makina parkurlarının vazgeçilmez devre elemanlarından biri olmuştur. Sayesinde koruma devrelerinden, kapı sistemlerine birçok alanda aktif olarak kullanılan rölenin önemini bilmek ve etkili şekilde kullanmak gerekmektedir. Elektrik ile uğraşan kişilerin her elektrik elemanda olduğu gibi rölelere de dikkatli yaklaşması gerekmektedir. Arıza ve tutukluk durumlarında dikkatle bakım ve onarım işlemlerinin yapılması gereken bu elemanlar her elektrik ekipmanında olduğu gibi tehlike arz etmektedir .Dikkatli ve kazasız günler dileğiyle.
Kaynak için:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder