Kesici Nedir?

Her sistemde olduğu gibi, elektriksel sistemlerinde kontrol edilmesi gerekmektedir. Kontrol etmek için ise evlerde kullandığımız anahtarlama sistemi kullanılmaktadır. Temel olarak açma kapama işlemini gerçekleştiren anahtarlar çeşitli dallara ayrılmakta ve çeşitli güçlerde bulunmaktadır. Mikrosviçler, anahtarlar, bıçaklı sigortalar, otomatik sigortalar derken orta ve yüksek gerilim ekipmanlarına gelindiğinde kesiciler devreye girmektedir. Peki bu orta ve yüksek gerilimde kullanılan kesiciler nelerdir?

Kesici olarak ilk bıçaklı sigortalar kullanılmaya başlanılmıştır. Devre açma kapama esnasında ortaya çıkan arkın engellenme ihtiyacı doğmuştur. Bu arkın engellenmesi operatörün iş güvenliği olan bir ortamda çalışmasına izin vermektedir. Dolayısıyla kontaklar yağ ile doldurulmaya başlanılmıştır. Günümüzde ise ağırlıklı olarak hava,SF6 gazı ve vakum kontaklı kesiciler kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra hibrid modeller de bulunmaktadır.(Vakum kontakların SF6 gazı tankının içinde bulunması gibi.)

Kesiciler orta ve yüksek gerilim altında bulunan devrelerin açma kapama işlemlerinin gerçekleştirmesi için kullanılır.Elektrik enerjisinin yüksek olduğu bir evrede açma kapama işlemi ek önlemler gerektirmektedir. Kontaklarda SF6 gazı,vakum,hava gibi dielektrik maddelerin kullanımı yanı sıra, kesiciler genellikle anahtarlama kabinlerinde tek başına bulunmamaktadır. Bazı durumlarda kesicinin yanında ayırıcı ve topraklama aksamı bulunmakta, bazı durumlarda ise kesici yük ayırıcı (kesici ve ayırıcı bütünleşik) şeklinde de dizayn edilebilmektedir. Orta gerilimde yapılan açma kapama işlemleri ise manevra olarak adlandırılmaktadır.

SF6 gazı Henri Moissan ve Paul Lebenau isimli iki Fransız kimyager tarafından 1901 yılında üretilmiştir. SF6 gazının dielektrik yapısı havadan ve kuru hidrojenden daha iyidir. Dolayısıyla SF6 gazı ağırlıklı olarak elektrik endüstrisinde devrenin izole edilmesi için kullanılmaktadır. Açma kapama işlemlerinde kontaklar arasındaki arkın engellenebilmesi için kullanılan bu gaza ark veya korona kayıpları uygulandığında ortaya disülfür dekaflorid (S2F10) isimli bir gaz çıkmaktadır. Bundan dolayı SF6 gazı dikkat edilmesi gereken bir gazdır. Ayrıca küresel ısınmaya etki eden sera gazlarından bir tanesidir.

Orta ve yüksek gerilim altında çalışmak büyük sorumluluk isteyen bir iştir. Türkiyede orta ve yüksek gerilim altında çalışacak teknisyenlerin EKAT belgesinin (TEİAŞ) olması gerekmektedir. Mühendislerin ise elektrik mühendisi diploması olmalıdır veya elektrik-elektronik mühendisi olanların orta gerilim altında çalışabilmesi için elektrik mühendisleri odasıyla iletişime geçmesi gerekmektedir. Orta ve yüksek gerilim altındaki çalışma ortamlarında çok dikkatli olunması gerekmektedir.

Kaynaklar
EMO
ÖzcanKalenderli
TEİAŞ