Enkoder, sinyal taşıma ya da sinyal kodlama anlamına gelen yabancı kökenli bir sözcüktür. Bu sözcük ile bütünleşen bir sensör cinsi ise sanayide yaygın olarak kullanılmaktadır. Enkoderler bugün sanayi tesislerinin vazgeçilmez ekipmanlarından biri olup genellikle hareket kontrolü (motion control) alanında kullanılmaktadır. Enkoderler aracılığı ile sistemde motorun bulunduğu kesin konum veya konum farklılığı ölçülerek elektrik motorlarının sürümü gerçekleştirilmektedir. Enkoderler aracılığı ile ölçülen analog sinyaller dijital sinyallere çevrilerek PLC veya sürücü gibi ekipmanlara gönderilmektedir. Bu yazıda enkoderlere genel hatları ile bakıp enkoder tiplerini inceleyeceğiz.
Enkoder tiplerinden önce enkoderlerin nasıl çalıştıklarına göz atmak gerekir. Enkoderler yaygın şekilde elektrik motorlarında kullanılır. Elektrik motoru şaftına bağlanan enkoder içinde temel olarak konum diski, ışık kaynağı, fotodedektör ve elektronik devre bulunmaktadır. Motor konumuna göre konum değiştiren diskin üzerinden geçen ışık aracılığı ile fotodedektör tetiklenmekte ve elektronik devre aracılığı ile de fotodedektör çıkışı okunmaktadır.
Enkoderlerin temel tiplerinden bir tanesi mutlak (absolute) enkoderdir. Mutlak enkoderler üzerindeki konum bilgileri sabit şekildedir. Bu durum şöyle de düşünülebilir. Motor ekseni 0-360 derece olarak alınır ise motorun sıfır konumu bu enkoder üzerinden okunabilmektedir. Motorun dönüş miktarı kadar da enkoderden okunan değer değişmekte olup başlangıç noktasına gelindiğinde sıfır değeri almaktadır.
Artımlı (incremental) enkoder tipinde ise durum farklılık göstermektedir. Artımlı enkoderlerin mutlak enkoderlerden en temel her konumu için farklı çıkış vermemesidir. Artımlı enkoderlerde, enkoderdeki değişim miktarı ölçülmektedir. Dolayısıyla sıfır pozisyonunun öneminden ziyade ne kadar enkoder pozisyonunda ne kadar değişim olduğu artımlı enkoderler aracılığı ile ölçülebilmektedir. Dolayısıyla artımlı enkoderler ile mutlak enkoderlerin kullanım alanları farklılaşmaktadır.
Artımlı enkoderlerin kullanım alanlarına örnek verecek olursak, bir kesim hattı düşünelim. Üzerinden akan malzemenin ölçüsüne göre kesim yapacak olan bu hatta artımlı enkoder kullanılması tercih edilecektir. Çünkü akan malzemenin motor üzerindeki karşılığı artımsal karşılık bulmaktadır. Örneğin 10 cm’de bir kesim isteniyor ise enkoder üzerinden 10 cm karşılığı olan değer alınacaktır. Bu sayede artım miktarı doğrultusunda alınan çıkış ile kesim gerçekleştirilebilecektir.
Mutlak enkoderler için ise sıfır pozisyonunun önemli olduğu robot kol uygulamaları örnek gösterilebilir. Robot kollarda motorlar açısal olarak çalışmaktadır ve her konum bilgisinin okunması ve robot kolun bu doğrultuda yönlendirilmesi gerekmektedir. Mutlak enkoderler sayesinde konum bilgisi okunarak robotun hareketi sağlanmaktadır. Dolayısıyla zaman zaman robot kolların sıfırlanma gereksinimleri ortaya çıkmaktadır.
Endüstride sıkça kullanılan endüstriyel ekipmanlardan biri olan enkoderler sayesinde döner ekipmanların sistemlere entegre edilmesi sağlanmaktadır. Ofislerde kullanılan yazıcılardan, yüksek tonajlı vinçlere kadar çok çeşitli alanlarda kullanılan enkoderler, sanayinin vazgeçilmez ekipmanlarından biri olup arızalanması durumunda ise genellikle tamir edilememektedir. Ağırlıklı olarak ışıklı tipleri kullanıldığı için enkoderin açılıp tamiri genellikle söz konusu değildir. Enkoder arızalarında ise ilk olarak aktarma organı olan kaplinlerin ve kablolamanın kontrol edilmesi gerekmektedir.
Kaynak için:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder