Norbert Wiener: Sibernetiğin Babası

"Profesör dediğimiz, herhangi bir konu üzerinde yaklaşık 50 dakika konuşabilen kişidir." sözünün sahibi Norbert Wiener, bugünkü sibernetik kavramını kurmuş kişidir. 26 Kasım 1894 yılında Kolombiya (Missouri) de doğmuştur. Babası Leo Wiener Rusya, Tsarit, Byelostok'tan gelmiş ve Harvard Üniversitesinde Slav dilleri profesörüdür. Babasının oğlunu, seçkin bir akademisyen yapma çabası sonucunda Norbert Wiener 18 yaşında Harvard Üniversitesinden doktora derecesi almıştır. Sonrasında Filozofi, Mantık ve Matematik eğitimlerini İngiltere Cambridge Üniversitesinden almıştır.

Çalışma hayatına baktığımızda Norbert Wiener, 1919 yılında MIT'de matematik öğretmenliği yapmıştır, 1929 yılında yardımcı doçent, 1931 yılında profesör olmuştur. Harvard üniversitesinden ziyade MIT üniversitesinde düşünce özgürlüğü olduğunu düşündüğünden MIT'ye sadık kalmıştır. 1933 yılında Amerika Ulusal Bilim Akademisinin başına geçmiştir. 1940 yılında uçaksavarların tasarımında görev almıştır ve bu aldığı görev Sibernetik bilim dalının temelini oluşturmasına yardımcı olmuştur.
 

 Wiener birçok uluslararası kongrede yer almıştır ve bu sayede dünya çapında Maurice Fréchet, Jacques Hadamard, ve Paul Lévy gibi matematikçilerle tanışma fırsatı bulmuştur. 1926 yılında Marguerite Engelmann ile evlenmiştir.

1935 ile 1936 akademik yılları arasında Çin'de Tsing Hua Üniversitesinde bir profesörü ziyaret etmiştir ve bu sayede Mandarin Çincesini öğrenmiştir. 1945 yılında Arturo Rosenblueth ile Ulusak Kardioloji Akademisinde beraber yaklaşık iki yıl çalışmıştır. 1946 yılında Fransada Nancy Üniversitesinde harmonik analizi dersleri vermiştir. 1951 yılında Paris'teki hesap makineleri ve insan düşünceleri konulu kongrede yer almıştır ve bu konuda iki kısa ders vermiştir. 1953 yılından 1964 yılına kadar Hindistan'da, Japonya'da, İtalya'da ve Hollanda'da dersler vermiştir. 18 Mart 1964 yılında Stokholm'de, birincisinin üzerinden on sene geçtikten sonra, ikinci bir kalp krizi geçirip vefat etmiştir.

Otobiyografisine adanan iki kitap, iki kısa hikaye ve bir roman dışında, Norbert Wiener'ın temel çalışmaları mantık ve matematik, sibernetik, matematiksel fizik ve filozofik konularda olmuştur.

Mantık üzerindeki yazdığı tezleri, kariyerinin başlangıcında yapmıştır bunlarda matematiksel düşünceye filozofik ilgisi ile matematiğin muhtemel sınırlandırmalarını konu almıştır. Matematiğe ve olasılık teorisine katkıları yirmili yaşlarının başında daha sonra Wiener ölçüsü olarak hatırlanacak, Brownian davranışını matematiksel modelini çıkarmasıdır. Bu sayede Banach uzayı ile benzer düşünceler olan "diferansiyel uzay" kavramında ilerleme kaydetmiştir.
 

Bu araştırmalar sonucunda 1930 yılında, Fourier dönüşümünün geniş çapta düzensiz fonksiyonlarda kullanılmasına olanak sağlayan, "genellenmiş harmonik analizi" çalışmasını yayınlamıştır. Bu çalışma sayesinde ayrıca "spektral dağılım" ve "eş değişkenlik fonksiyonuna" giriş yapmıştır. O alanda hem J.Willard Gibbs'in statik fizik çalışmalarında hem de integral kavramının genelleştirilmesini sağlayan Henri Lebesgue'den ilham almıştır. Wiener'ın 1938 yılında yayınladığı genelleştirilmiş harmonik analizi aracılığı ile daha sonra Jean Bass tarafından açıklanacak "sahte rasgele fonksiyonlar"ın  temeli olan "homojen kaos" kavramının temelini oluşturmuştur.

Sibernetik kavramı, 1940ların başında Norbert Wiener'ın yaptığı uçaksavar çalışmaları ile oluşmuştur. Dünyaya bu kavram 1948 yılında "Hayvanlarda ve Makinelerde Sibernetik veya Kontrol ve İletişim" kitabı aracılığı ile yayınlanmıştır. Yunanca "kubernetike" (dümenci sanatı) kelimesinden esinlenerek oluşturulan sibernetik kelimesi, teknik cihazlarda, yaşam formlarında ve hatta halkalarda sinyal iletimi ve ayarlama yapılma teorisini içermektedir. Sibernetik kelimesi Ampere'in 1843 yılında yönetme sanatı anlamında kullandığı "cybernétique" kelimesine de çağrışım yapmaktadır. Bu kelime ayrıca hali hazırda olan ve Plato tarafından gemi kaptanı anlamında kullanılan bir kelimedir.

Sibernetik kavramında iki temel düşünce vardır. Bunlardan birincisi, sistemin kararlı hale gelmesini sağlayan negatif geri besleme düşüncesidir. İkincisi ise, canlı veya cansız sistemlerde kompleks bir sistemin bütün parçalarının birleştirilmesine yardımcı olan bilgi transferidir.

Dış değer, İç değer ve Kararlı Zaman Serilerinin Mühendislik Uygulamaları ile Düzeltilmesi(1949) kitabında Norbert Wiener genelleştirilmiş harmonik analizindeki kararlı rasgele sinyalleri ve rahatsız edici sinyallerin ve sinyalin optimal bir şekilde tahmin edilmesinin, filtreleme aracılığı ile ortadan kaldırılmasını sağlamıştır. Bu durumun farkında olmadan, bilimsel iletişim bağının kesilmesinden dolayı ortaya çıkan bir durum sonucu 1941 yılında A.N Kolmogoroff benzer sonuçlar elde etmiştir.

Norbert Wiener ayrıca matematiksel fiziğe düşkündü. Bu düşkünlüğünün kaynağı Max Born ile 1926 yılında yerçekimsel kuantum teorisi ve Kaluza ve Klein tarafından açıklanan beşinci boyut kavramı üzerine olan çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Einstein'ın elektromanyetizma ve yerçekimi kavramlarını birleştirmek üzere olan çalışmaları ise bu tutkusunu daha da yükseltmiştir. Daha sonraları, Wiener kuantum ölçme prensiplerini tanımlamak için diferansiyel uzaydaki saklı katsayı teorisi ile matematiksel fiziğe geri dönüş yapmıştır.

Wiener'ın ilgi alanları sadece mantık, matematik, sibernetik veya matematiksel fizik ile sınırlı değildir. Bilgi teorisi ve metafizikten, ahlak felsefesine kadar bir çok filozofi ana dalı ile ilgilenmiştir. İnsan Davranışlarının İnsanlar Üzerindeki Etkileri (1950) kitabı ile rasgeleliğin ve entropinin sosyal davranışları nasıl etkilediğinin altı çizilerek, sibernetik kavramının bir sunumunu yapmıştır. Başka bir kitabı olan, Tanrı, Golem, A.Ş Sibernetiğin Din Üzerindeki Temel Noktaları Hakkında Yorumlar (1959) kitabı ile de din konusunda şüpheci yaklaştığını ve teolojiye olan ilgisini göstermiştir. Wiener ayrıca konusu dışında iki kısa hikaye ve bir tane de roman yazmıştır. Bütün bunların dışında ise otobiyografisini iki parça halinde: "Ex-Deha: Çocukluğum ve Gençlik Yıllarım" ile "Ben Bir Matematikçiyim" kitaplarını yayınlamıştır. 

Norbert Wiener'ın birçok kişilik özelliği vardır. Filozofi ve edebiyat alanında allah vergisi özelliklerinin yanı sıra, güzel sanatlara eğilimi vardı. Bu eğilimleri, kabalığından ve miyop olmasından dolayı gençler arasındaki fiziksel yetenek gerektiren oyunlardan ayrı kalmasına neden olmuş fakat babası üzerindeki etkisini arttırmıştır. Psikoloji konusuna gelindiğinde, dogmatik bir jargona sahip olduğu için, sert bir psikoanaliz karşıtıdır fakat Freud tarafından geliştirilmiş olan fikirlere karşı değildir. Dillere karşı özel bir ilgi duymaktadır ve "Dil öğrenme konusunda bir ustalığa sahibim, en azından belli bir noktaya getirene kadar" sözleri ile de bu ilgisini belli etmiştir. Başkaları ile konuşurken o dildeki insanlar ile bilgi alışverişini mülkemmel olmasa dahi yapmayı sever ve bu düşüncesini "Hiç kimse bir milleti dilini bilmeden anlayamaz" sözleri ile belirtmiştir. Dolayısı ile, makalelerinden 16 tanesi Fransızca, beş tanesi Almanca ve bir tanesi de İspanyolcadır.

Wiener kırsal hayatı severdi. Bu nedenden dolayı yaz aylarını New Hampshire'ın yanında bulunan Güney Tamworth adlı küçük bir kasabada "Tamarack Kulübesinde" geçirmiştir. Ayrıca tavan arasında bulunan kara tahtayı huzur içinde kullanmayı çok severdi. Norbert Wiener'ın kişisel yaşamı ayrıca karısı tarafından korunmaktaydı. Makale isteyen, röportaj yapmak isteyen ve benzeri davetsiz misafirlerden kurtulmasını karısı sağlamaktaydı.  

Norbert Wiener'ın kişiliği, "Hiç kimsenin patronu olmak istemiyorum." sözlerinden de anlaşılabileceği gibi cömertti. Kuşkucu eğilimleri ise ("Paskal'ı anlamıyorum" sözünden anlaşılabileceği gibi), onu dogmatizm'in bir düşmanı olduğunu gözler önüne sermektedir.

Sonuç olarak, Norbert Wiener sibernetik kavramını kurmuş ve sibernetik kavramı dışında birçok bilim dalı ve felsefi dallarda kendini geliştirmiş bir bilim adamıdır. Sibernetik dalında modelleme yaparken "Bir kedi modeli için en uygun materyal yine bir kedidir veya tercihen kedinin kendisidir" sözlerinin sahibidir. Resmi kaynaklı olmayan kaynaklara bakıldığında ise unutkanlığı ile ünlü bir bilim adamıdır ve yazının devamında kendisi ile ilgili ekşi sözlükten alıntılanmış bir fıkra bulunmaktadır.

"Raviler rivayet ederler ki; Norbert Wiener ve ailesi bir gün taşınma kararı alırlar. Wiener'in huyunu bilen karısı yeni evin adresini unutmaması için bir kağıda adresi yazıp Wiener'e verir.

Ancak Wiener kağıdı kaybeder ve eski evinin bulunduğu sokağa döner. Sokakta bir kız çocuğu görür ve yanına yaklaşıp "merhaba, ben profesör Wiener, belki beni tanırsınız, bizim evimiz bu sokaktaydı ama taşındık. Şimdi eski evimi de yeni evimi de unuttum. Bana yardımcı olabilir misiniz?" der.

Kız cevap verir:

"Evet baba, yardım ederim. Annem de beni bu yüzden yolladı zaten."

Yazının kaynağı için:
http://www.gap-system.org/